Teatry

Teatr Polski 1912 r.

"Teatr stworzył Bóg dla tych, którym nie wystarcza Kościół" – mówił Osterwa; formacja aktora była dla niego formacją duchową i była ważniejsza niż efekt czy spektakle. Stąd ewolucja Reduty w stronę placówki kształceniowej, w której pokazy dawano rzadko i nieregularnie, jednolicie się za to ubierano i stołowano się wspólnie; placówki, która wychowała wiele zasłużonych później dla kultury teatralnej kraju osób. Reduta rozwinęła w Polsce sztukę reżyserii dramatu, stworzyła model nowoczesnego teatru kameralnego, stanęła u początku płodnego odtąd ruchu zespołów "alternatywnych", odświeżyła ideę teatru jako powołania. Zapisała się także – w pierwszym swym okresie – głośnymi premierami: to Ponad śnieg bielszym się stanę i zwłaszcza Uciekła mi przepióreczka Żeromskiego, W małym domku Rittnera, Judasz Rostworowskiego, Schillerowska Pastorałka.[...]

Teatr Dramatyczny pod dyrekcją Gustawa Holoubka zapisywał się znakomitymi przedstawieniami w reżyserii Jerzego Jarockiego (Ślub, Król Lear, Rzeźnia, Pieszo), Macieja Prusa (Noc listopadowa, Operetka) i przedwcześnie zmarłej gwiazdy kilku sezonów, Witolda Zatorskiego (Kubuś Fatalista i jego pan). Z Teatru Współczesnego Erwin Axer ustąpił w 1978 roku, przekazując scenę Maciejowi Englertowi, reżyserując na niej jednak gościnnie do dziś.

W 1975 roku otwarto Teatr na Woli pod dyrekcją Tadeusza Łomnickiego – wówczas członka KC PZPR. Teatr ów cieszył się szczególną protekcją władz, co w środowisku budziło nieufność; artystyczna doskonałość Łomnickiego po-zwalała jednak przezwyciężać niezręczną sytuację. Głośne były przedstawienia Gdy rozum śpi Vallejo w reżyserii Wajdy, Do piachu Różewicza w reżyserii Łomnickiego i Hamleta we wsi Głucha Dolna Brešana w reżyserii Kazimierza Kutza. Amadeusz Shaffera w reżyserii Romana Polańskiego, z reżyserem i Tadeuszem Łomnickim w głównych rolach Mozarta i Salieriego w roku 1981 stał się najbardziej bodaj snobistycznym wydarzeniem sezonu. Równocześnie jednak Łomnicki złożył dymisję: w czasach pierwszej Solidarności jego partyjne zaangażowanie stało się ciężarem nie do utrzymania.

Najaktywniej wówczas w solidarny ruch włączył się repertuarowo Teatr Powszechny, grając między innymi zakazane dotąd jednoaktówki Vaclava Havla oraz Wszystkie spektakle zarezerwowane – montaż piosenek "drugiego obiegu". Powrócił też do warszawskiej dyrekcji – tym razem obejmując zaniedbany przez lata Teatr Polski – Kazimierz Dejmek; prapremiera Ambasadora Mrożka z Andrzejem Szczepkowskim, Tadeuszem Łomnickim i Stanisławem Zaczykiem stała się jed-nym z najbardziej oczekiwanych wydarzeń artystycznych tych miesięcy. Na wielu scenach wystawiano niecenzuralne politycznie sztuki; środowisko aktorskie w większości opowiedziało się po stronie społecznego ruchu – przeciw władzy.