Historia Żydów

Odzyskanie przez Polskę niepodległego bytu państwowego zmieniło w znacznym stopniu charakter Warszawy. Przyjęcie ponownie statusu miasta stołecznego wpłynęło również na rolę i znaczenie warszawskiej społeczności żydowskiej. W okresie międzywojennym, mimo przyrostu liczbowego, udział Żydów w ogólnej strukturze wyznaniowej Warszawy spadł. W 1918 roku było 320 030 Żydów – 42,2% ogółu mieszkańców, w 1921 roku – 310 334 – 33,13%, w 1931 roku – 352 659 – 30,1%, zaś w 1938 roku – 368 394 – 29,1%. Mimo tego spadku Warszawa z ponad trzystutysięczną grupą żydowską plasowała się pod tym względem na pierwszym miejscu w Europie. Spadek odsetka Żydów w stolicy wynikał z kilku przyczyn, przede wszystkim jednak ze wzmożonego ruchu napływowego ludności chrześcijańskiej przy jednoczesnym odpływie emigracyjnym ludności żydowskiej. Społeczność żydowska Warszawy okresu międzywojennego różniła się pod każdym względem od pozostałych mieszkańców miasta. I nie były to tylko różnice zewnętrzne, jak chałaty i lisiury u chasydów, czy peruki mężatek u ortodoksyjnych Żydówek. To była inna religia i związany z nią inny cykl świąt, inne zwyczaje, własne języki – jidysz oraz zyskujący coraz większe znaczenie hebrajski.

Różnice istniały również pod względem struktury zawodowej i społecznej. Już przed pierwszą wojną światową Żydzi warszawscy mieli w mieście ugruntowaną pozycję ekonomiczną. Dotyczyło to handlu, przemysłu i rzemiosła. Wojna przyniosła ruinę gospodarczą dla większości przedsiębiorstw żydowskich, zarówno tych dużych, jak i małych zakładów rodzinnych. […]

Dziedziną twórczości artystycznej, w której kulturotwórcza rola Żydów była być może najważniejsza stał się film. Dotyczy to zarówno filmu żydowskiego (czy polskiego o tematyce żydowskiej), jak i najważniejszego aspektu ich działalności, o czym się rzadko wspomina, wkładu Żydów w rozwój filmu polskiego. A przecież większość filmów nakręconych w okresie międzywojennym w Warszawie była realizowana przez producentów żydowskich w żydowskich wytwórniach. Wystarczy wspomnieć słynnego "Sfinksa" czy "Feniksa".