Zapraszamy do Muzeum Narodowego w dniach 6 stycznia - 15 lutego 2005, do Sal galerii XX wieku, na wystawę "Szkła z Huty Kryształowej w Lubaczowie".

Za okres wymagający szczególnej uwagi badaczy należy uznać 1 połowę XVIII w. Dotyczy to przede wszystkim produkcji szkła luksusowego w hutach: na Bielanach pod Warszawą założonej przez Augusta II, w Lubaczowie, Otwocku, Nalibokach, Urzeczu i Cudnowie. Powstanie na terenie Rzeczypospolitej w latach 20.-40. XVIII w. aż sześciu hut szkła kryształowego świadczy o potrzebie dorównania przez polskich magnatów podobnym realizacjom królewskim na zachodzie, a jednocześnie o niezwykle wysokim poziomie technicznym i technologicznym fachowców europejskich je zakładających.


Jednym z podstawowych problemów, z którym spotykają się badacze historii polskiego szkła jest przede wszystkim niewielki zespół zachowanych XVIII-wiecznych polskich szkieł w zbiorach muzealnych. Większość z nich pochodzi z kilku przedwojennych prywatnych kolekcji, zbieranych w końcu XIX i na początku XX w. na terenie zaboru rosyjskiego i była prezentowana na wystawie szkła i ceramiki w Warszawie w 1913 roku. Opublikowane w latach 70. 80. artykuły i katalogi wystaw zaledwie ogólnie zarysowały to zagadnienie.


Huta Kryształowa w starostwie lubaczowskim założona na przełomie 1717/1718 przez hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego należy do najznakomitszych tego przykładów, nie mających odpowiednika wśród hut tego czasu. Sieniawski opierając się na najlepszych wzorcach zachodnich już na samym początku zorganizował manufakturę tak, jak organizowano luksusowe huty królewskie: Augusta II w Dreźnie i Fryderyka I w Poczdamie. Dzięki rzemieślnikom specjalnie sprowadzanym z zagranicznych ośrodków m.in. ze Śląska, Saksonii i Czech, uzyskała wysoki poziom produkcji, a jakością szkła oraz wyrafinowaną dekoracją szlifierską i rytowniczą dorównywała najlepszym ośrodkom w Europie. Również i tej hucie - tak jak hutom w Nalibokach i Urzeczu - przypisuje się produkcję reprezentacyjnych kielichów o szczególnie charakterystycznej sylwetce, często określany jako oryginalny typ polskiego kielicha barokowego.


Mimo wielkiego znaczenia Huty Kryształowej dla produkcji szkła w XVIII w., nie doczekała się ona do dnia dzisiejszego osobnej monografii; wymagało to bowiem przebadania ogromnej spuścizny archiwalnej. Jednocześnie istnieje bardzo ścisła zależność między znajomością materiałów archiwalnych i szklanych - dokumenty związane z produkcją huty informują o bardzo bogatym i nietypowym asortymencie produkowanym w hucie, zaś dzięki nim zidentyfikowane obiekty to potwierdzają

dodał/a: Małgorzata Pawlicka

źródło: Muzeum Narodowe