4 – 8 marca 2011 r.; kino Iluzjon

6 marca tego roku Andrzej Wajda obchodzi 85. rocznicę urodzin. Korzystając z tej okazji – bo każda okazja by uczcić Mistrza jest dobra – w cyklu filmowym ANDRZEJA WAJDĘ JAKIEGO NIE ZNACIE? pragniemy Państwu zaprezentować ten fragment jego dorobku, który szerokiej publiczności jest zdecydowanie mniej znany a mianowicie filmy dokumentalne – zarówno te, które powstały jeszcze w okresie studiów Wajdy w Łódzkiej Szkole Filmowej jak i te, które realizował wiele lat później i były wyrazem chęci zmierzenia się wprost z tematami i problemami zajmującymi uwagę reżysera przez całe dziesięciolecia. Refleksja Wajdy zarówno nad polskim kinem jak i nad polską historią – jej meandrami i splątaniami – to głos człowieka współtworzącego obraz kilku ostatnich dziesięcioleci, stąd jej wartość jest nie do przecenienia. W swoim spojrzeniu na najważniejsze problemy zaprzątające powszechną uwagę Wajda okazuje się zarówno indywidualistą zdolnym tworzyć dzieła o niepowtarzalnym i niepodrabialnym charakterze,  jak i uczestnikiem wielkich procesów prowadzących do tworzenia zjawisk o powszechnej sile oddziaływania. Ta cecha jego twórczości sprawiła, że dokonania Wajdy w dziedzinie filmu fabularnego naznaczyły całą powojenną kinematografię czy szerzej kulturę polską. Bohaterowie jego filmów stali się mieszkańcami masowej wyobraźni na równi z bohaterami wielkiej literatury czy postaciami historycznymi. Wydaje się zatem, że jak nikt inny Andrzej Wajda uprawniony jest do dokonywania podsumowań i rozliczeń. Przybliżeniu tej ważnej refleksji służyć ma nasz rocznicowy mini przegląd.

ANDRZEJ WAJDA JAKIEGO NIE ZNACIE?

4. III; g.20.00  IDĘ DO SŁOŃCA. Polska 1955  14’/ CERAMIKA IŁŻECKA. Polska 1951  10’ / ZŁY CHŁOPIEC. Polska 1950  7’ / KIEDY TY ŚPISZ. Polska 1953  11’ / ZAPROSZENIE DO WNĘTRZA. Polska/RFN 1978  57’
5. III; g. 20.00  ANDRZEJ WAJDA. MOJE NOTATKI Z HISTORII. Polska 1996 odc. 1,2 2x 45’
6. III; g. 18.30  UMARŁA KLASA. Polska 1977  75’
6. III; g. 20.00  KREDYT I DEBET. ANDRZEJ WAJDA O SOBIE. Polska 1999 50’ / LEKCJA POLSKIEGO KINA. Polska 2002  71’
8. III; g. 20.00 ANDRZEJ WAJDA. MOJE NOTATKI Z HISTORII. Polska 1996 odc. 3,4,5 3x 45’

Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej
Biblioteka Narodowa, al. Niepodległości 213, wejście A

Bilety do nabycia w kasie kina Iluzjon w cenie 11 zł
tel.: 22 646 12 60 (czynny na pół godziny przed pierwszym seansem)

OPISY FILMÓW:

ZŁY CHŁOPIEC  7 min.
reż. i scen. (na podst. noweli Antoniego Czechowa): Andrzej Wajda; zdj.: Zdzisław Parylak; wyk.: Jan Łomnicki (nie występuje w czołówce) / Polska 1950

Nakręcona na trzecim roku studiów niema etiuda fabularna o chłopcu podglądającym potajemne spotkania starszej siostry z ukochanym. Szantażowana para przyjmuje warunki złośliwego malca, ale kiedy okazuje się, że rodzice akceptują ten związek, chłopak dostaje zasłużone lanie. Film był krytykowany za liczne niedociągnięcia.

CERAMIKA IŁŻECKA  10 min.
reż. i scen.: Andrzej Wajda; zdj.: Jerzy Lipman; komentarz i lektor: Antoni Bohdziewicz (nie występuje w czołówce) / Polska 1951 

Zrealizowany na czwartym roku studiów dokument o garncarzach z Iłży i ich wyrobach a także o tradycji wyrobu ceramiki w tym regionie. W założeniu film miał mieć zadanie interwencyjne w obronie garncarzy, którzy opowiedzieli Wajdzie o swoim rozgoryczeniu dotyczącym zarobków, oraz narzucaniu ujednoliconych wzorów ograniczających indywidualność twórczą. Wajda został jednak nakłoniony do rezygnacji z tego zamiaru i zrealizował kompetentną, wykazującą znajomość przedmiotu i pięknie od strony artystycznej sfilmowaną, ale bardzo „poprawną” historię. W ramach pewnej rekompensaty […] Ekipa zaprosiła do Iłży dyrektora Cepelii, który obiecał szkolenie kadr i wybudowanie domu kultury; narada z jego udziałem stanowiła optymistyczny finał filmu -  napisał Tadeusz Lubelski w książce „Wajda”.

KIEDY TY ŚPISZ  11 min.          
reż.: Andrzej Wajda; zdj.: Jerzy Lipman / Polska 1953

Na piątym roku powstał poetycki dokument poświęcony ludziom pracującym nocą, ilustracja wiersza Tadeusza Kubiaka. Ujęciem ramowym były sceny najpierw kładzionego do snu, a na końcu budzącego się dziecka. Film jednak w ocenie samego twórcy nie był udany i Wajda nie zdecydował się na to, by była to jego praca dyplomowa.  

IDĘ DO SŁOŃCA    14 min.
reż. i scen.: Andrzej Wajda; zdj.: Stefan Matyjaszkiewicz; komentarz: Bohdan Czeszko; lektor: Aleksander Bardini / Polska 1955 

Dokument poświęcony znanemu rzeźbiarzowi, Xaweremu Dunikowskiemu, nakręcony w jego pracowni. Chociaż artysta był krytykowany za swój artystyczny ukłon w stronę sztuki socrealizmu, co umocniło jego pozycję w PRL, Wajdę ten etap jego biografii zupełnie nie interesował. Reżyser złożył hołd artyście – samotnikowi bez artystycznych spadkobierców. Epilog filmu ilustruje metaforę zawartą w pracy rzeźbiarza – Autoportret. Idę ku słońcu. Postarzały artysta – film był zrealizowany na jego 80. urodziny – wspina się po kamiennych schodach, usytuowanych w naturalnej scenerii, prawie „sięgając nieba”. W chwili, gdy osiąga szczyt schodów, kamera ukazuje szeroką przestrzeń wypełnioną blokami skalnymi, „lasem rzeźb”. Film został uznany za kontrowersyjny i wywołał liczne dyskusje. Jest połączeniem wykładu na temat twórczości Dunikowskiego z artystyczną, wyszukaną ekspozycją jego prac. Największą słabością filmu w opinii krytyki i samego twórcy był zły komentarz a przede wszystkim fakt, że reżyser nie dopuścił do głosu samego rzeźbiarza.

UMARŁA KLASA. SEANS T. KANTORA  75 min.
real.: Andrzej Wajda; wyst.: Tadeusz Kantor, Maria Stangret-Kantor, Zofia Kalińska, Andrzej Wełmiński, Maria Górecka i inni / Polska 1977

W czasie zdjęć do Człowieka z marmuru, podczas trzydniowej przerwy, Wajda postanowił zrealizować swoje marzenie by sfilmować spektakl Teatru Cricot 2 Tadeusza Kantora „Umarła klasa”, głęboko zakorzeniony w historii zestaw scen i form z okresu romantyzmu, modernizmu, twórczości Brunona Schulza, Witkacego i Gombrowicza, czerpiący z mitologii, Biblii i dziejów żydowskich. Spektakl był bardzo osobistą wypowiedzią Kantora, którą Andrzej Wajda starał się wiernie przekazać, chociaż nie do końca zdaniem krytyki udało mu się odtworzyć ducha jednego z najważniejszych wydarzeń teatralnych w Polsce.

ZAPROSZENIE DO WNĘTRZA / Einladung zur besichtigung  57 min.
reż. i scen.: Andrzej Wajda; zdj.: Witold Sobociński; muz.: Henryk Wieniawski, Andrzej Zarycki, A. Andrzejewski / Polska/RFN 1978  

Bohaterem filmu dokumentalnego jest Ludwig Zimmerer, zachodnioniemiecki dziennikarz, który przyjechał do Warszawy w 1956 roku i tu pozostał, zachwycony polską sztuką ludową. Wajda przedstawia niezwykłą osobowość Zimmerera, który opowiada o swojej pasji zbieracza a jego licząca kilkanaście tysięcy dzieł malarskich, grafiki, rzeźb i makat kolekcja została tu sfilmowana w niezwykle piękny sposób.

ANDRZEJ WAJDA. MOJE NOTATKI Z HISTORII 5 x 45 min.
reż.: Andrzej Wajda; zdj.: Zbigniew Wichłacz / Polska 1996
TYTUŁY ODCINKÓW: JESZCZE NIE ZGINĘŁA / MIĘDZY WOJNAMI / ŻYCIE NA NIBY / WIEDZIELIŚMY CZEGO OD NAS CHCĄ / ONI BUDOWALI NASZE SZCZĘŚCIE
Bardzo osobista, jednocześnie bardzo głęboka refleksja Andrzeja Wajdy przedstawiająca historię Polski w kilku odsłonach. Każda z nich ilustrowana jest fragmentami filmów reżysera. Świetnie zrobiony mini-seral przedstawia wizję naszych najnowszych dziejów z bardzo osobistej perspektywy wielkiego twórcy dając w efekcie bardzo szeroki i niezmiernie interesujący obraz.
KREDYT I DEBET. ANDRZEJ WAJDA O SOBIE 50 min.
realizacja: Andrzej Wajda / Polska 1999
Autorska próba podsumowania życia i dotychczasowej twórczości reżysera począwszy od czasów wczesnej młodości skończywszy na pracy przy Panu Tadeuszu.
LEKCJA POLSKIEGO KINA 71min.
realizacja: Andrzej Wajda; scen.: Andrzej Wajda, Rafał Marszałek; zdj.: Andrzej Wolf, Krzysztof Tusiewicz / Polska 2002
Specyficzna sytuacja polityczna, powstanie PRL-u, jak też załamanie nadziei ogromnej części społeczeństwa, przyczyniło się do powstania polskiej szkoły filmowej. Wajda wspomina reżyserów, operatorów i aktorów tworzących to zdumiewające zjawisko, jakim było polskie kino lat 1945-1989. Posługując się własnym doświadczeniem odsłania prawidłowości kinematografii państwowej, która posiadała monopol na wszystkie talenty, o przyczynach zainteresowania polskim kinem widowni zagranicznej i krytyki światowej... Film Andrzeja Wajdy o polskiej szkole filmowej jest spojrzeniem reżysera na polską kinematografię i analizą jej fenomenu. Polska szkoła filmowa zawdzięcza swój poziom odwołaniu się do pierwowzorów literackich, a nie pisanych specjalnie scenariuszy, jako podstawy do realizacji filmów. Reżyser zwraca uwagę na sposoby działania cenzury w tamtych czasach i sposoby jej omijania. Używając fragmentów własnych filmów, objaśnia jak działał aparat kontroli i jak środowisko filmowców walczyło o poszerzenie swobód artystycznych i politycznych w kolejnych latach. Lekcja.. wykładana przez Wajdę ilustrowana jest fragmentami filmów z powojennych początków polskiej szkoły filmowej oraz kronikami filmowymi. Film dedykowany jest Dyskusyjnym Klubom Filmowym, najwierniejszym widzom polskiego kina.