W Królikarni prezentowany jest przegląd twórczości wybitnego polskiego rzeźbiarza - Xawerego Dunikowskiego. Dopełnieniem ekspozycji wybranych dzieł Mistrza jest wystawa prac jego uczniów.

Pokaz otwierają „rzeźbiarskie poematy filozoficzne” m.in. Fatum, Tchnienie, Macierzyństwo i Ewa - wczesne prace Dunikowskiego z okresu fascynacji modernistyczną filozofią, m.in. ideami Stanisława Przybyszewskiego. W centrum zainteresowania artysty znalazły się zagadnienia bytu ludzkiego: egzystencjalne dramaty, tajemnica narodzin i śmierci oraz nieuchronność przemijalności. Ekspresyjne, masywne, humanoidalne formy nie mają precedensu ani w sztuce polskiej, ani europejskiej.

W następnej sali zostały wyeksponowane rzeźby o tematyce sakralnej. Są to tworzone na zamówienie projekty zrealizowanych (Popiersie z wzniesioną głową do tympanonu kościoła Jezuitów w Krakowie, święci Franciszek i Feliks do fasady kościoła w Marysinie Wawerskim) i niezrealizowanych dzieł (św. Barbara do katedry w Katowicach). Eksponowana jest tu także nagrodzona na wystawie Sztuki Sakralnej w Krakowie w 1910 r. Madonna oraz jedna z wersji płaskorzeźby Zwiastowanie.
Okres paryski (1914-1921) w twórczości Dunikowskiego reprezentują bogato polichromowane figury kobiece (Polka, Francuzka, Amerykanka, Portret Minderowej) oraz Autoportret. Idę ku słońcu. Artysta zetknął się wówczas z nowymi prądami w sztuce europejskiej, m.in. kubizmem. Cały czas jednak rozwijał własny język formalny, poszukując inspiracji w rzeźbie archaicznej, prasłowiańskiej, murzyńskiej i egipskiej.

Pokaz zamykają rzeźby z okresu po II wojnie światowej, kiedy to Dunikowski, wierząc w szczytne idee socjalizmu, angażował się w projektowanie i realizację monumentów, m.in. Pomnika Czynu Powstańczego na Górze św. Anny oraz Pomnika Wyzwolenia Ziemi Mazursko-Warmińskiej w Olsztynie. Artysta nigdy nie zaakceptował postulatu realistycznej sztuki dla mas i do końca życia eksperymentował z formą swych rzeźb. Widać to choćby na przykładzie niezrealizowanego projektu pomnika Józefa Stalina.
Dopełnieniem ekspozycji, jak i całej twórczości Mistrza Xawerego, są jego prace malarskie. Na wystawie można zobaczyć m.in.: Autoportret, cykl Bab Nieborowskich, Portret córki Marii Xawery oraz martwe natury i kompozycje abstrakcyjne. Malarstwo było równorzędną wobec rzeźby działalnością artysty.  Świadczy o tym chociażby fakt, iż tak traumatyczny etap w życiu artysty, jakim było spędzenie pięciu lat w obozie w Oświęcimiu, znalazł swój wyraz właśnie w twórczości malarskiej. Z tego cyklu na ekspozycji prezentowany jest obraz Krzyk.

Na pierwszym piętrze pałacu można oglądać prace uczniów Xawerego Dunikowskiego: Janiny Broniewskiej, Jadwigi Janus, Barbary Zbrożyny, Marii Jaremy, Tadeusz Kopra, Tadeusza Siekluckiego, Bronisława Chromego, Aliny Ślesińskiej, Zofii Wolskiej, Sary Lipskiej, Henryka Wicińskiego, a także Jerzego Beresia i Marii Pinińskiej-Bereś. 
Silna osobowość Dunikowskiego nie przytłoczyła indywidualności młodych artystów. Wręcz przeciwnie – sam nauczyciel zachęcał ich do dalszych eksperymentów i odwagi twórczej. Na wystawie prezentujemy różnorodne stylistycznie efekty tych poszukiwań - od figuratywnych odlewów gipsowych Janiny Broniewskiej, poprzez organiczne formy Jadwigi Janus i Barbary Zbrożyny, po abstrakcyjne kompozycje Aliny Ślesińskiej i Tadeusza Kopera. W niektórych pracach widoczne są inspiracje twórczością zachodnich artystów, m.in. Hansa Arpa, Henry’ego Moore’a i Alberto Giacomettiego.

Od lat 60. artyści chętnie eksperymentowali z niekonwencjonalnymi materiami rzeźbiarskimi. Na wystawie uwagę zwracają kompozycje z gwoździ Tadeusza Siekluckiego i podszyte ironicznym feminizmem (wyprzedzającym o kilka lat zachodni nurt feministyczny) miękkie, tekstylne formy Marii Pinińskiej-Bereś. Dużą część ekspozycji zajmują prace autorstwa Jerzego Beresia: duże, zgrzebne konstrukcje z nieobrobionego drewna z cyklu Zwidów oraz Ołtarze, pełniące rolę rekwizytów w jego performansach/manifestacjach.
Wszystkie prace zaprezentowane na wystawie pochodzą z kolekcji Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni.

LEKCJE MUZEALNE I WARSZTATY PLASTYCZNE

Wystawie towarzyszą lekcje muzealne dla szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, w trakcie których uczniowie mogą się zapoznać z twórczością Xawerego Dunikowskiego i jego uczniów, wybranymi nurtami w rzeźbie XX wieku oraz pojęciami z zakresu historii sztuki potrzebnymi do opisania dzieła sztuki. Uczniom szkół podstawowych i przedszkolakom proponujemy warsztaty plastyczne, w czasie których będą mogli stworzyć małą kompozycję przestrzenną, zainspirowaną wystawą.

Lekcje muzealne i warsztaty odbywają się we wtorki, środy i piątki w godz. 9.00-15.00.
Prosimy o wcześniejszą rezerwację terminu mailowo: kjanus@mnw.art.pl lub telefonicznie 22 843 15 86, podanie nr. telefonu osoby kontaktowej oraz o potwierdzenie lekcji/warsztatów na dzień przed zajęciami.
Koszt lekcji muzealnej i warsztatów:
80 zł (od grupy do 25 osób) + bilety wstępu (bilet ulgowy – 4 zł, opiekunowie – bezpłatnie)
Opłatę za lekcje wnosi się w dniu zajęć w kasie muzeum.